Ғылымның бірі физика — күнделікті өмірде жиі кездесетін пән. Жаратылыстану ғылымы білім алушылардың құзыреттіліктері мен әлеуетін, әсіресе сыни тұрғыдан ойлау дағдылары сияқты жоғары деңгейдегі ойлау дағдыларын дамыту үшін оқушыларға алғашқы тәжірибені бере алуы керек. оқыту әдісі ретінде. Зерттеу нәтижелері Lesson study әдісі арқылы білім алғаннан кейін оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерінің артқанын көрсетеді. Мұны сынақ нәтижелеріндегі елеулі айырмашылықтан көруге болады. Осылайша, физиканы сабақта оқу сыни тұрғыдан ойлау дағдыларын жетілдіре алады деген қорытынды жасауға болады.
Кілтті сөздер: зерттеу, сыни тұрғыдан ойлау, Lesson study.
Наука, одной из которых является физика, является предметом, который всегда встречается в повседневной жизни. Обучение науке должно быть в состоянии предоставить учащимся непосредственный опыт для развития компетенций и потенциала, которые существуют у учащихся, особенно навыки мышления высокого уровня, такие как навыки критического мышления, как метод изучения урока. Результаты проведенных исследований показывают, что после обучения с использованием метода lesson study наблюдается рост навыков критического мышления учащихся. Это видно из существенной разницы в результатах теста один к одному. Таким образом, можно сделать вывод, что изучение физики на уроках может улучшить навыки критического мышления.
Ключевые слова: исследование, критическое мышление, Lesson study.
Білім берудегі ғылымның негізгі мақсаты — тәжірибелік мәліметтермен жұмыс істеу барысында оқушыларды сыни тұрғыдан ойлауға үйрету. Ғалымдар, инженерлер және өмірдің барлық салаларындағы азаматтар деректерді сыни тұрғыдан талдай алуы, қорытындылардың дәлелдермен расталғанын анықтауы, өлшеу қателіктерін анықтай алулары өте маңызды. Оқушылардың ойлаудың бұл түрін меңгеру қаншалықты қиын екенін көптеген зерттеулер дәлелдейді. Әсіресе сыни тұрғыдан ойлауға үйрету жаратылыстану ғылымының, әсіресе оның зертханалық бөлігінің негізгі мақсаты. Сыни тұрғыдан ойлау жалпы құзіреттілік бола отырып, адам өмірінің әртүрлі кәсіптерінде және салаларында қолданылады. Көптеген мамандықтарда мәселелерді шешу және шешім қабылдау қабілеті шешуші рөл атқарады. Егер сізге шешім қабылдау қажет болса, бұл дұрыс шешім қабылдауға көмектесетін — сыни ойлау. Сонымен қатар, қазіргі уақытта ақпаратты табу қабілетінен гөрі оны мағыналы өңдеу мүмкіндігі маңыздырақ. Сыни тұрғыдан ойлауға түсіндіру, талдау, бағалау, қорытынды жасау және өзін-өзі реттеу сияқты жоғары дәрежелі танымдық операциялар кіреді. Физика сабақтарының ажырамас элементі сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту. Мектеп сабағында сыни тұрғыдан ойлауды дамыту үшін мұғалімдердің бұл үдеріске дайын болуы және оқушылардың белсенді жұмыс істеуі үшін жеткілікті идеялар болуы қажет.
Тәжірибелік жұмыс физиканы оқыту процесінде маңызды рөл атқарады, өйткені ол абстрактілі ұғымдарды оқушылардың өмірлік тәжірибесіне айналдыруға көмектеседі [2]. Тәжірибелік жұмыс — оқушыларға теориялық фактілерді зертхананың ішінде және сыртында бар кез келген құралдарды пайдалана отырып сынауға және қолдануға мүмкіндік беретін оқу процесінің бөлігі.Ал, мұғалім тек білімді жеткізіп қана қоймайды, сонымен бірге ынтымақтастық пен сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамытатын оқу ортасын құруға ықпал етеді. Мұғалім нұсқаушы және кеңесші рөлін атқарады [4].
Оқушылардың нәтижелерді талдай отырып, олардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту мақсатында 9 «А», 9 «В», 9 «С» сыныптарында Lesson study шеңберінде зерттеу жұмысын жүргіздік. «Тәжірибе негізінде алынған нәтижелерді талдау арқылы оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін арттыру» деген мәселе айқындалып, сабақты бірге жоспарлап және қорытынды бағалаудың критерийі анықталып және т.б талдаулар жүзеге асырылды. Сонымен қатар, оқу мақсатын Блум таксономиясы негізінде анықтау сабақта жаңа әдіс-тәсілдерді қолдану және оқушыларды топқа бөле отырып топтық жұмыстар жүргізу, саралап оқыту орын алды. Оқу барысында CLIL элементтері, диалогтық оқыту, ИКТ қолдану, топтық жұмыс жүргізу жүзеге асырылды.
Сабақ барысында оқушылардың бұрын алған білімдерін, білім, білік және дағдыдағы олқылықтарды анықтауға, сондай-ақ үйренуді және зерделеуді қажет ететін сұрақтарды тұжырымдауға болатын әдістемелер жүзеге асырылды. Бұл кезеңде барлық оқушылардың зейінін белсендіретін «Миға шабуыл» әдісі қолданылды. Оқу кезеңінде оқушылар бұрынғы білімдерін пайдалана отырып, гипотеза құрастырады және осы сабақтың оқу мақсаттарын өз бетінше анықтайды. Бұл әдістеме әртүрлі типтегі сұрақтар қоюға, гипотезаларды алға тартуға, өз көзқарасын дәлелдеуге, қорытынды жасауға коммуникативті дағдыларды дамытуға көмектеседі. Бұл әдістеменің мақсаты — қысқа уақыт ішінде оқушылардың алдына қойылған мәселені шешудің көптеген идеяларын, ұсыныстарын, жолдарын алу [3]. Оқушылар неғұрлым көп идеяларды тапса, соғұрлым олардың арасында мәселені шешу үшін оңтайлы идея болуы ықтимал. Физика сабақтарында біз бұл әдісті келесі сұрақтарды талқылағанда қолдандық: — Дөңес линзадан қандай кескін алуға болады? Көз ақауын түзету мақсатында не себепті линза қолданылады?
Білім белсендірілгеннен кейін біз оқушыларды сабақтың негізгі бөліміне енгіздік, оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамыту үшін эксперименттік жұмыстың нұсқауларына көштік. Деректер нәтижелерін талдау, жалпы алғанда, эксперименттік сыныптағы оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеті басқа сыныптарға қарағанда жоғары екенін көрсете бастады. Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері бақылау парақтарынан тестке дейін де, сынақтан кейін де анықталады, сонымен қатар эксперименттік жұмыс нәтижелері бойынша жоғары баға көрсеткіші бар. Бақылау тізімдерінің нәтижелерін талдау эксперименттік сыныптағы оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерінің қарапайым сыныпқа қарағанда жақсы екенін көрсетеді. Барлық көрсеткіштер бойынша жүргізілген жұмыстардың нәтижелері де барлық көрсеткіштер бойынша эксперименттік сынып оқушыларында деректерді терең талдауға, айнымалыларды салыстыруға және нәтижені бейнелеуге қабілетті сыни ойлаудың басым екендігін көрсетеді. Зертханалық жұмыс арқылы оқу әрекеті оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамытуға үлкен ықпал етті. Бақылау құралдары сыни тұрғыдан ойлаудың эксперименттік сыныпта айтарлықтай жақсарғанын көрсетеді.
Оқушыларға арналған сауалнама мен бақылау парағының нәтижелеріне сүйене отырып, оқушылардың сабақты түсінгенін байқауға болады. Сонымен қатар олар айнымалылар арасындағы байланысты түсінеді, тәжірибелік құралдардың қызметін біледі, тәжірибелік деректерді зерттеп, талдай алып, тәжірибе нәтижелерін анық және дұрыс ұсына алады.
Зерттеу соңында оқушылардан сұхбат алып, сауалнама өткізіліп, қорытынды шығарылды. Оқушылардан сұхбат алу кезінде төмендегі сауалнама қолданылды:
— Сізге сабақта не ұнады?
— Сіз не үйрендіңіз? Бұрын не істей алмаған болсаңыз, енді не істей аласыз?
— Оқудың қай бөлігі сіз үшін ең тиімді болды?
— Дәл осы сабақ басқа сыныпта өтілсе, онда нені өзгертер едіңіз және неге?
Оқушылармен жүргізілген сұхбаттардың, сауалнама нәтижелері бойынша олар тәжірибелік жұмыстарды жүргізудің артықшылығын сезінеді, сонымен қатар: мәселелерді түсінуде сыни көзқараспен қарау, концептуалды түсінуді әлі де болса жақсарту қажет екендігін түсінеді.
Қорытындылай келе, Lesson Study жүргізудің өз ерекшеліктері және қиыншылықтары да орын алды деп атап айтсақ болады және оны төмендегі (Кесте 1) кестеден көре аламыз.
Кесте 1
Lesson study жүргізуге арналған SWOT кестесі
|
Мықты тұстары — Мұғалімдер арасындағы қарым-қатынастың нығайуы — Мұғалімдер сабақ барысын емес, балалардың сабақтағы іс-әрекетін жоспарлау керектігін түсінеді — Өткен сабақтардағы кемшіліктер мен қателерді ескере отырып, бірлескен сабақты жоспарлау — Мұғалімнің кәсіби даму динамикасын көруге болады — Тәжірибе алмасу, оқу мен оқытудың жаңа тәсілдерін енгізу және қолдану — Сабақты сапалы бақылау және талдау. |
Әлсіз тұстары — Кейбір мұғалімдердің ескі әдіспен жұмыс істеуге болады деген сенімі, жайлылық аймағынан кеткісі келмеуі — көптеген оқушылар топта жұмыс жасауды білмейді. |
|
Мүмкіндіктер — Мұғалімдердің бірлесіп талқылауға және жоспарлауға уақыт тапшылығы. Сабақ кестесіне байланысты мұғалімнің LS бойынша әріптестерінің сабағына қатысуға әрқашан мүмкін бола бермеуі |
Қауіп-қатер — Оқушылардың бақылаушылардың сұрақтарына жауап беруге құлықсыздығы. Күн тәртібін реттеу. |
Зерттеу барысында және талқылау барысында мұғалімдер жаңа тәсілдер туралы көбірек білді, оларды оқу үдерісіне енгізу қажеттілігін түсінді, сонымен қатар теорияны тең дәрежеде игеріп, тәжірибеде қолданды. Lesson Study циклі тәжірибеден үйренуге және оны іс жүзінде қолдануға көбірек мүмкіндіктер берді.
Әдебиет:
- Заир-Бек, С. И. Развитие критического мышления на уроке: пособие для учителей общеобразоват. учреждений / С. И. Заир-Бек, И. В. Муштавинская. — 2-е изд., дораб. — М.: Просвещение, 2011. — 223с. — ISBN 978- 5–09–019218–7.
- C Friedel, V Tech, and E Eckhardt 2008 Overtly teaching critical thinking and inquiry-based learning: a comparison of two undergraduate biotechnology classes vol. 49, no. 1
- P Thaiposri and P Wannapiroon 2015 Enhancing Students’ Critical Thinking Skills through Teaching and Learning by Inquiry-based Learning Activities Using Social Network and Cloud Computing (Procedia — Soc. Behav. Sci., vol. 174) pp 2137–2144
- M Duran 2016 The effect of the inquiry-based learning approach on student ’ s critical -thinking” (vol. 12, no. 12) pp. 2887–2908
