Психологияның қазіргі даму кезеңінде әртүрлі ғылымдармен байланысы берік және табиғи болып байланысады, оның ішінде: философия, тарих, педагогика, медицина, әлеуметтану, экономика, биология, химия, физика және т. б. Бұл байланыстар, бір жағынан, психологияның адам психикасын, оның шығу тегі мен адамдардың өмірі мен қызметіндегі рөлін түсінуге әдіснамалық және теориялық тұрғыдан тереңірек қарау мүмкіндігін білдіреді. Екінші жағынан, психология- психикалық құбылыстар мен процестердің жүру жағдайлары мен ерекшеліктерін зерттей отырып, жаратылыстану және әлеуметтік ғылымдарына объективті шындықтың заңдылықтарын дәлірек түсіндіруге, әлеуметтік және басқа құбылыстар мен процестердің себептілігін нақтылауға ықпал етеді.
Қазір кезеңдегі психология — бұл өте ескі көзі және өте жас ғылым. Мың жылдық тарихы болғанымен, ол әлі де болашақта да қолданысқа ие. Ежелгі грек тілінен аудармада пән атауының өзі «психика» — жан, «логос» — ғылым, оқыту, яғни «жан туралы ғылым» дегенді білдіреді [1].
Психология ғылым ретінде оны басқа ғылыми пәндерден ерекшелейтін ерекше қасиеттерге ие. Психологияны дәлелденген білім жүйесі ретінде білетіндер аз, көбінесе тек онымен арнайы айналысатындар, ғылыми және практикалық мәселелерді біледі. Сонымен бірге, өмір құбылыстарының жүйесі ретінде психология әр адамға таныс. Осы негізде өзінің сезімдері, бейнелері, идеялары, есте сақтау, ойлау, сөйлеу, ерік, қиял, қызығушылықтар, мотивтер, қажеттіліктер, эмоциялар, сезімдер және тағы басқалар түрінде ұсынылған. Біз негізгі психикалық құбылыстарды өзімізден тікелей анықтай аламыз және жанама түрде басқа адамдардан байқай аламыз.
Психологияның зерттеу нәтижесі, ең алдымен, көптеген субъективті құбылыстарды қамтитын адамдар мен жануарлардың психикасы. Сезім мен қабылдау, зейін мен есте сақтау, қиял, ойлау және сөйлеу сияқты кейбіреулердің көмегімен адам әлемді танып біледі. Сондықтан оларды көбінесе танымдық процестер деп атайды. Басқа құбылыстар оның адамдармен қарым-қатынасын реттейді, оның әрекеттері мен қылықтарын тікелей басқарады. Оларды тұлғаның психикалық қасиеттері мен күйлері деп атайды (оларға қажеттіліктер, мотивтер, мақсаттар, қызығушылықтар, ерік, сезімдер мен эмоциялар, бейімділіктер мен қабілеттер, білім мен сана жатады). Сонымен қатар, психология адамның қарым-қатынасы мен мінез-құлқын, олардың психикалық құбылыстарға тәуелділігін және өз кезегінде психикалық құбылыстардың қалыптасуы мен дамуының оларға тәуелділігін зерттейді.
Қазіргі кезде психология- өте кең таралған ғылымдар жүйесі. Бұл салыстырмалы түрде дербес дамып келе жатқан ғылыми зерттеу салалары болып табылады. Оларды өз кезегінде іргелі және қолданбалы, жалпы және арнайы деп бөлуге болады. Біз психологияның кейбір салаларын ғана атаймыз: жалпы, әлеуметтік, педагогикалық, медициналық, жастық, құқықтық, генетикалық, әскери, инженерлік, дифференциалды, психофизиология, психодиагностика, патопсихология, психотерапия, басқару психологиясы, еңбек психологиясы және т.б [2].
Психология ғылымы- жыл сайын қоғамға көбірек назар аударады, әр түрлі жастағы адамдарға, әлеуметтік мәртебесіне, біліміне қызығушылық тудырады. Психологиялық білімнің негіздері әр адамға өзінің күнделікті өмірінде және іс-әрекетінде қажет. Бұл психологияның қоғам дамуындағы гуманистік бағытты қамтамасыз етуде маңызды рөл атқаруға шақырылатындығын анықтайды және бұл қалыптасудың әр түрлі кезеңдеріндегі тәжірибенің әр түрлі салаларымен байланысты жоғары дәрежеге жеткен ғылыми пәндер жүйесі.
Қазіргі заманғы психологияның қызықты және өте жаңа салалары экономикалық психология, экологиялық психология, жарнама психологиясы, тарихи психология, сауда психологиясы және т. б. жатады. Жалпы, психология әр түрлі бағытта қарқынды дамып келеді. Қарым-қатынас және әлеуметтік өзара әрекеттесу, еңбек қызметі, білім беру, тәрбиелеу, денсаулық сақтау салаларына қатысты психологиялық білімдерді мамандандыру процесі жүреді. Адам үшін оң нәтиже алу үшін психологиялық әсер ету әдістері жасалуда. Жан мен руханиятты зерттеу оларды екінші деңгейге ысырғанымен, қазіргі кезеңде жалғастыруда. Бүгінде руханият ұғымы мистикалық немесе жай бейнелі көрініс емес сияқты. Оған өмірдің мәні, ар-ождан, жоғары адамгершілік құндылықтар мен сезімдер, идеялар, сенімдер кіреді. Сондықтан руханилықты басқа психикалық құбылыстар сияқты психологиялық әдістерді қолдана отырып зерттеуге болады.
Әдебиет:
- Маклаков А. Г. Общая психология. — 122–139 бб.
- Аверин В. А. Психология личности. — 156–234 бб.
